حق تحصیل بنابر سلیقه و شروط
گزارشی از اقدام جدید آموزشوپرورش برای ثبتنام دانشآموزان افغانستانی دوماه پس از آغاز سال تحصیلی
تغییرات ایجادشده در آییننامه دانشآموزان اتباع خارجی سال 1404، مدارکی پیچیده، جدید و بعضا ناموجود را شرط ثبتنام دانشآموزان مهاجر در مدرسه قرار دا. اما با گذشت بیش از دو ماه از سال تحصیلی، در تاریخ هفتم آبان 1404 رئیس مرکز امور بینالملل نامهای خطاب به مدیران کل آموزش و پرورش، دستور ثبتنام دانشآموزان افغانستانی جامانده صادر کرد؛ دستوری که نشاندهنده تصمیم دیرهنگام مدیران درباره معضلات اخلاقی، فرهنگی، حقوقی و سیاسی درباره ثبتنامنکردن دانشآموزان مهاجر در مدرسه است. حالا در گزارش روزنامه «شرق» ازخانوادههای مهاجر آشکار میشود که این دستور در سایهی رفتار سلیقهای مدیران، به حل مشکل تحصیل بسیاری از این کودکان کمکی نمیکند. بخشهایی از این گزارش را میخوانید.
موقت، سلیقهای و مبهم
رئیس مرکز امور بینالملل وزارت آموزش و پرورش در این نامه که در آبانماه صادر شده است، تأکید کرده دانشآموزانی که «در سال گذشته در مدارس کشور تحصیل کردهاند»، «دانشآموزانی که یکی از اعضای خانواده آنها امسال ثبتنام کردهاند» و «دانشآموزانی که دارای برگه سرشماری هستند» اجازه ثبتنام در مدارس را دارند.
اما مسئله اصلی زمانی پیش میآید که دیگر موارد و ارجاعات قانونی مورد بررسی قرار میگیرد. در این نامه به بند چ ماده 6 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان اشاره شده است. در این بند گفته شده آموزش و پرورش موظف است برای تحقق اهداف «قانون حمایت از اطفال و نوجوانان»، شرایط تحصیل گروههای آسیبپذیر تا پایان دوره متوسطه اول را فراهم کند.
همینطور رئیس مرکز امور بینالملل آموزش و پرورش به ماده 45 آییننامه اجرائی مدارس ارجاع داده، مادهای که گفته در شرایط خاص، مدیران مدارس «میتوانند» دانشآموزان فاقد مدارک شناسایی کامل را برای یک ماه و تا ارائه مدارک در مدرسه ثبتنام کنند و در صورتی که مدارک در پایان یک ماه ارائه نشود، کمیسیون موارد خاص اداره آموزش و پرورش «میتواند» تصمیم بر ادامه تحصیل این دانشآموزان تا پایان دوره متوسطه بگیرد. کنار هم قراردادن این بندهای حقوقی و همچنین استناد به گفته فعالان و خانوادههای مهاجر آشکار میکند که گویی تصمیم به تعویق بحران گرفته شده و نه حل آن، چراکه در تمام بندهای قانونی مورد ارجاع تأکید بر «موقتی» بودن ثبتنام و همینطور «اختیار» و نه «اجبار» مدیران مدارس شده است؛ اقدامی که شرایط روحی و تحصیلی این کودکان را تحت تأثیر قرار میدهد.
تست DNA برای ثبتنام در مدرسه
خانم «احمدی» از افغانستانیهای ساکن استان البرز است. او زاده افغانستان و دارای همسری ایرانی است. دو فرزند او که در ابتدای امسال از ثبتنام در مدرسه منع شدند، حالا نیز با وجود بخشنامه جدید، ثبتنام نمیشوند: «صبح روز یکشنبه این هفته به دفتر کفالت محمدشهر رفتم تا یک گواهی برای ثبتنام دختر و پسرم در مدرسه بگیرم، اما آنجا به من گفتند که بخشنامه جدید در کارتابل بسته شده و دیگر نمیتوانیم کاری کنیم».
«ما برای دریافت پاسپورت سفید که ثابت کند فرزندانم متولد ایران هستند، ماههاست در رفتوآمد به سفارت هستیم اما سفارت هم اعلام کرده تنها در صورتی میتوانند این کار را انجام دهند که گواهی تولد ببریم. به بیمارستان که مراجعه کردیم، گفتند به شما گواهی تولد داده نمیشود و ما را مجبور کردند 16 میلیون تومان برای آزمایش دیانای بدهیم نزدیک به سه هفته شده اما جواب آزمایش نمیآید و دفتر کفالت نیز برای ثبتنام فرزندانم بدون تست دیانای گواهی صادر نمیکند».
اما در بخشنامه وزارت آموزش و پرورش بهصراحت بر «ثبتنام دانشآموزانی که در سال گذشته در مدارس تحصیل کردهاند» تأکید شده است: «یکی از دخترانم کلاس ششم است و یکی کلاس نهم. مدرسه برای ثبتنام دختر کوچکترم گفته ثبتنام نمیکنیم و حتی میگوید بخشنامهای نیامده؛ مدیر مدرسه دختر کلاسنهمیام هم گفته فقط با معرفینامه ثبتنام انجام میشود. من به پای او افتادم و گفتم دخترم حیف است، آخرسر قبول کرد بدون اینکه نامش در فهرست مدرسه بیاید یا در امتحانات شرکت کند او را به کلاس راه بدهند، اما خب دخترم میگوید مامان من با چه رو و امیدی سر کلاس بروم؟».
آنها حتی برای ثبتنام در مدارس غیردولتی اقدام کردهاند: «12 میلیون تومان شهریه از ما خواستند. همسرم کارگر است، هرچه درمیآوریم بهسختی فقط هزینههای آب و برق و اجاره خانه و نیازهای اولیه دخترانمان را تأمین میکند. در این شرایط خدا شاهد است توان پرداخت چنین شهریهای را نداریم».
مدیر مدرسه گفت: «به خرابشده خود برگردید»
«دیروز شیفت بعدازظهر رفتیم مدرسه تا مدیر را ببینیم، به او سلام کردیم اما حتی جواب سلام ما را هم نداد. وقتی به او گفتیم برای ثبتنام آمدهایم با لحنی تند گفت ما جا برای افاغنه نداریم و حتی اگر خودتان صندلی بخرید و در حیاط صندلی و نیمکت بگذارید، ما برای بچه شما جا نداریم». این را «خانم رضایی» مادر دو کودک کلاسسومی میگوید. این دو کودک به واسطه سلیقهایبودن سیاستها، در مدرسه ثبتنام نمیشوند: «ما در کمک و مشارکت در مدرسه کم نگذاشتیم، این را به مدیر نیز گفتم و از او خواهش کردیم بچههایمان را ثبتنام کند اما مدیر توجهی نکرد. او گفت اگر یک میلیارد تومان هم بدهید یا حتی از آموزش و پرورش نامه بیاورید، بچهتان را ثبتنام نمیکنم.
او به معاونش گفت به پلیس زنگ بزند و با لحنی توهینآمیز نیز به ما گفت به خرابشده خود برگردید». این در شرایطی است که اگر مدیر مدرسه این کودک را ثبتنام نکند، مدارس دیگر نیز امکان این کار را ندارند: «من به چهار مدرسه دیگر مراجعه کردم، به آموزش و پرورش منطقه رفتم، همه گفتند باید در همان مدرسهای که سال گذشته درس خواندهاند، ثبتنام شوند».
تنها تا 13 آذرماه پسرم را به مدرسه راه میدهند
«پسرم کلاس پنجم است، من و فرزندم متولد ایران هستیم و 14سال میشود که ساکن اینجاییم، اما حتی دولت بچه من را در مدرسه ثبتنام نمیکند». پسر 10ساله «خانم قاسمی» تنها دو هفته است به مدرسه میرود و بیش از دو ماه از کلاس درس دور بوده است: «از ما تعهد و امضا گرفتند که اگر تا 13 آذرماه از دفتر کفالت، معرفینامه نیاوریم، پسرم را دیگر در مدرسه راه نمیدهند. دفتر کفالت نیز میگوید برای ما دستوری نیامده است. ما مدت زیادی است دائم به دفتر کفالت مراجعه میکنیم و همین پاسخ را میگیریم».
ثبتنام کلاساولی منوط به ارائه کارنامه سال گذشته!
«آقای حسینی» دو فرزند دارد و ساکن یکی از مناطق حاشیهای استان البرز هستند. از دو فرزند او، یکی امسال باید شروع دوران تحصیلیاش باشد و یکی باید کلاس پنجم را بگذراند، اما هر دو بدون مدرسهاند: «اول سال بچههای من را ثبتنام نکردند. با آمدن این بخشنامه جدید نیز وقتی به مدرسه رفتیم، گفتند بخشنامه برای ما نیست و تنها برای تهران صادر شده است».
در این شرایط، کلاساولی بودن یکی از بچهها نیز شرایط را برای ثبتنام سختتر کرده است؛ زیرا یکی از گروههایی که در بخشنامه مذکور به ثبتنام آنها اشاره شده، کودکانی هستند که سال گذشته در مدارس ایران تحصیل کردهاند: «آموزش و پرورش به ما گفته اگر میخواهید نامه بدهیم تا موقتا در مدرسه ثبتنام شوند، باید حتما کارنامه سال گذشته بچه را بیاورید، ولی یکی از بچههای من تازه باید کلاس اول برود و کارنامهای ندارد».
تعهد به خروج، شرط تحصیل کودک
پسر کلاسپنجمی و دختر کلاسسومی «خانم حسینیان» دو هفته پیش بهطور موقت در مدرسه ثبتنام شدند: «مادران یکی از همکلاسیهای پسرم تماس گرفت و گفت بروید مدرسه و نامه بگیرید. وقتی رفتم مدرسه گفتند به آموزش و پرورش بروید. وقتی به آموزش و پرورش رفتیم با مدرسه تماس گرفتند و ما توانستیم به شکل موقت ثبتنام کنیم». مدرسه از آنها تعهد گرفته است که ثبتنام منوط به آوردن معرفینامه از دفتر کفالت است، در غیر این صورت بچهها تا پیش از امتحانات از مدرسه اخراج میشوند: «دیشب اعلام کردند معرفینامه تنها به خانوادههایی داده میشود که یکی از بستگان یا نزدیکانشان در دفتر وکالت تعهد بدهد که آن خانواده تا خردادماه کشور را ترک میکنند. این موضوع ناممکن است، ما اینجا کسی را نداریم تا چنین تعهدی بتواند برای ما بدهد». «حسینیان» میگوید در دفاتر کفالت با اتباع رفتار بدی میکنند: «ما اصلا جرئت نمیکنیم به دفتر کفالت برویم، خیلی بدرفتاری میکنند و حتی بارها شده ما را از دفتر بیرون انداختهاند، بدون اینکه کارمان را درست کنند».