قلمرو رفاه

کودکان بی‌نام و نشان

روایت یک فعال حوزه کودک از بحران بی شناسنامه‌ها

22 فروردین 1404 - 14:45 | ویدئو و پادکست

هزاران کودک در ایران هنوز بی‌شناسنامه‌اند.انگار این کودکان در میان خلاهای قانونی، مصوبه‌های قدیمی، روندهای پیچیده اداری و بی‌مسئولیتی والدین گم‌ شده‌اند. سمیرا دماوندی، فعال حوزه کودک، در گفتگو با ما روایت می‌کند که چگونه دو گروه از کودکان بیش از همه با معضل هویت روبه‌رو هستند، کودکانی که از مادران ایرانی و پدران خارجی متولد شده‌اند و آن‌هایی که حاصل ازدواج‌های موقت یا خانواده‌های درگیر اعتیادند.

او می‌گوید با وجود اصلاح قانون تابعیت در سال ۱۳۹۸، مسیر دریافت شناسنامه همچنان آن‌قدر طولانی، فرسایشی و امنیتی است که بسیاری از این کودکان سال‌ها بدون هویت بزرگ می‌شوند، کودکانی که در هیچ مدرسه‌ای ثبت‌نام نمی‌شوند، به سیستم درمان و حمایت اجتماعی دسترسی ندارند و عملا از چرخه رسمی جامعه حذف شده‌اند. دماوندی تأکید می‌کند که ثبت احوال با تکیه بر مصوبه‌های و قوانین قدیمی حتی مادران ایرانی را نیز برای ثبت ولادت فرزندانشان در دور باطل دادگاه‌ها سرگردان می‌کند.

دماوندی، به نادیده گرفتن جایگاه مادر ایرانی اشاره می کند و می گوید:«هیچ‌وقت ندیدم که پدری برای گرفتن شناسنامه مشکلی داشته باشد. اما مادر، حتی وقتی با مرد ایرانی ازدواج کرده است، باید چندین مرحله قانونی را طی کند تا بتواند برای فرزندش شناسنامه بگیرد.» او می‌گوید:«در بسیاری از پرونده‌ها، پدر از صدور شناسنامه خودداری می‌کند. وقتی مادر به اداره ثبت احوال مراجعه می‌کند، به او می‌گویند بدون حضور پدر نمی‌توانیم شناسنامه بدهیم. در واقع مادر همیشه در جایگاه اثبات‌کننده قرار می‌گیرد، در حالی که قانون چنین الزامی را تعیین نکرده است. بر اساس ماده ۱۶ قانون ثبت احوال، مادر می‌تواند اعلام‌کننده ولادت باشد. در تبصره این ماده نیز آمده است که در صورت نبود عقدنامه، اگر یکی از والدین اقرار کند، شناسنامه باید به نام همان فرد صادر شود."
دماوندی تأکید می‌کند:«این‌که ثبت احوال مادر را مجبور می‌کند برای گرفتن شناسنامه به دادگاه برود، کاملاً خلاف قانون است. همچنین مصوبه‌ای امنیتی که حدود ۲۰ سال پیش تصویب شده، هنوز در عمل اجرا می‌شود و برخلاف قانون مادر را از حق طبیعی خود محروم می‌کند.»