نظام جهانی مدرن؛ کشاورزی سرمايه‌دارانه و خاستگاه‌های اقتصاد جهانی اروپا در سده شانزدهم
نگاهی به اثر والرشتاین؛ چرا اقتصاد جهانی، سنت و مدرنیته را به هم پیوند داد و نظریه‌های کلاسیک را نقد کرد؟
تنها با پیدایش اقتصاد جهانی مدرن در اروپای سده 16 بود که توسعه کامل و برتری تجارت در بازار و نظام تاریخی سرمایه‌داری شكل گرفت. سرمایه‌داری و اقتصاد جهانی دو روی یک سکه‌اند. ویژگی ذاتی یک اقتصاد جهانی سرمایه‌دارانه، تولید برای فروش در بازاری است که هدف نهایی آن بیشینه‌سازی سود است.
اقتصاددانان کلاسیک میکوشیدند نشان دهند که تولید برای بازار وضع طبیعی انسان است. استدلال والرشتاین در كتاب «نظام جهانی مدرن» این است که چنین شیوه تولیدی تنها یکی از چندین شیوه تولید ممکن است. «نظام جهانی مدرن» در سال 1974 منتشر شد و در سال 1975 جایزه انجمن جامعه‌شناسی آمریکا را برای بهترین اثر پژوهشی دریافت کرد.
مباحثه‌ای كه در كتاب شكل میگیرد در درجه اول با جامعه‌شناسان وبری است ـ نه خود ماکس وبر، بلکه با استفاده‌ای که در دوره پس از 1945 از مقولات او در جامعه‌شناسی ایالات متحده (و تا حدی جامعه‌شناسی جهان) میشد. کتاب وبر درباره اخلاق پروتستان، به شکلی بسیار گسترده، اینگونه تفسیر میشد که وجود گونه‌های معینی از ارزش‌ها شرط لازم آن چیزی است که در دوره پس از 1945، اغلب مدرن‌گری یا توسعه اقتصادی نامیده میشد.
رویه پژوهشی معمول در آن زمان، بررسی به وجود آمدن چنین ارزش‌هایی در كشورهای مختلف بود. در پی آن، نوعی نظم سلسله‌مراتبی گاه‌نگاشتی از سیر پیشرفت پدید آمد. والرشتاین در این كتاب تلاش میكند این روایت را از چندین جهت به چالش کشد.
اول از همه، بر آن پای فشرد که این فرایند را نمیتوان کشور به کشور بررسی کرد، بلکه آن را تنها میتوان در مقوله بزرگ‌تری بررسی کرد که یک نظام جهانی نامیدش؛ یک نظام جهانی، آنچنان که «برودل» تعبیر میکرد. دوم اینکه، حکم کرد که ارزش‌های مورد بحث به دنبال دگرگونیهای اقتصادیای که در حال وقوع هستند میآیند، نه آنکه پیش از آنها باشند. تنها با قراردادن دولت‌های مختلف در رابطه‌شان با یکدیگر است که میتوانیم بفهمیم چرا برخی کشورها از نظر کارایی تولید و انباشت ثروت پیشتاز هستند و سوم اینکه، هم ستیزه اصلی وبریهای پس از 1945، هم ستیزه مدرن در برابر سنتی را رد کرد.
در عوض با این استدلال دستخوش تحول اعضای به اصطلاح مکتب وابستگی همچون «سمیر امین» و «آندره گوندر فرانک»، وجه اشتراک داشت که امر «سنتی» همان اندازه متاخر است که «مدرن» و این دو با همدیگر پدید آمده‌اند، به گونه‌ای که میتوان، به تعبیر مشهور فرانک، از «توسعه توسعه‌نیافتگی» سخن گفت.
نظام جهانی مدرن؛ کشاورزی سرمایه‌دارانه و خاستگاه‌های اقتصاد جهانی اروپا در سده شانزدهم
نویسنده: ایمانوئل والرشتاین
مترجم: سناالدین سراجی جهرمی
ناشر: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات
تعداد صفحات: 876 صفحه